تعیین اثر گرادیان ارتفاعی بر مشخصه‌های کمی توده‌های جنگلی (مطالعه موردی: جنگل‌های سری سه سنگده)

سابقه و هدف: برآورد زی‌توده و محتوای کربن درختان و سایر رستنی‌ها با توجه به اهمیت موضوع گرمایش زمین و تغییر اقلیم از اهمیت زیادی برخوردار بوده و تعیین زی‌توده به‌منظور تأثیر آن بر اقلیم و مدیریت منابع طبیعی امری ضروری می‌باشد. در مناطق جنگلی که همراه با تغییرات ارتفاعی می‌باشد، معمولا" مقادیر مشخصه‌های کمی توده‌های جنگلی نیز تغییر می‌کند. هدف از این تحقیق تعیین اثر ارتفاع از سطح دریا بر مشخصه‌های کمی جنگل شامل تعداد در هکتار، رویه زمینی، موجودی سرپا، مقدار زی‌توده و میزان ذخیره کربن در توده‌های جنگلی سری سه سنگده می‌باشد. مواد و روش‌ها: در ابتدا منطقه مورد مطالعه به سه طبقه با دامنه ارتفاعی 1600-1400، 1800-1600 و 2000-1800 متر از سطح دریا تقسیم شد و در هر طبقه تعداد 50 قطعه نمونه دایره‌ای به روش تصادفی منظم به مساحت 10 آری با پوشش سراسری کل طبقات ارتفاعی انتخاب گردید. در هر قطعه نمونه مشخصه‌های نوع گونه، ارتفاع کل درختان و قطر برابر سینه درختان با بیش از 5/7 سانتی-متر ثبت شد. سپس چگالی تمام گونه‌های موجود در قطعات نمونه در آزمایشگاه تعیین گردید. بعد از آن میزان زی‌توده در سطح قطعات نمونه بر اساس مدل جهانی فائو و مقدار ذخیره کربن روی زمینی نیز با اعمال ضریب محاسبه گردید. یافته‌ها: نتایج مطالعه نشان داد که از طبقه ارتفاعی پایین به بالا به‌ترتیب مقادیر تعداد در هکتار برابر با 477، 384 و 372 اصله و رویه زمینی در هکتار برابر با 58/25، 42/29 و 84/30 مترمربع می‌باشد. هم‌چنین مقادیر حجم در هکتار به‌ترتیب برابر با 25/314، 98/393 و 75/424 سیلو برآورد گردیده است. یافته‌های این پژوهش نشان داد که میزان زی‌توده برای هر سه طبقه ارتفاعی از پائین به بالا به‌ترتیب برابر با 68/406، 26/478 و 30/522 تن در هکتار و میزان ذخیره کربن نیز به‌ترتیب 34/203، 12/239 و 15/261 تن در هکتار برآورد که با افزایش ارتفاع از سطح دریا روند صعودی را نشان می‌دهد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس حاکی از اختلاف معنی‌دار بین ارتفاع از سطح دریا با مشخصه‌های مورد نظر به احتمال 95/0 دارد. هم‌چنین نتایج همبستگی اسپیرمن نشان می‌دهد که بین ارتفاع از سطح دریا و مشخصه‌های تعداد درختان، رویه زمینی، حجم و زی‌توده روی زمینی در هکتار همبستگی معنی‌داری در سطح 99 درصد وجود دارد. نتیجه‌گیری: در مجموع نتایج این تحقیق در منطقه مورد مطالعه نشان می‌دهد که تغییرات ارتفاع از سطح دریا موجب تغییر در برخی مشخصه‌های کمی توده‌های جنگلی شده و بدین ترتیب گرادیان ارتفاع بر توزیع مقادیر زی‌توده روی زمینی مؤثر بوده، به‌طوری که با افزایش ارتفاع از سطح دریا، مقدار زیست‌توده نیز افزایش داشته و در این میان مقادیر زی‌توده روی زمینی، بیشترین همبستگی را با ارتفاع از سطح دریا نشان داده است.